Gehien kontsumitzen den kulturak errealitatea ezkutatzen du...

“Gehien kontsumitzen den kulturak errealitatea ezkutatzen du”

Bazeukaten poesia, eta burutazio bat izan zuten Eñaut eta Aimar Uribesalgok: disko batean ateratzea, musikaren laguntzaz. Esaten ez dena, eta esateko zeukatena esateko. Aimarrek (Oñati, 1988) idazten ditu poemak, eta Eñautek (Oñati, 1990) laguntzen dio gainerako prozesuan. Oraingoz, hainbat emanalditan ari dira, herriz herri, eta badute asmoa jarraitzeko. Harremanetarako: pobresiak@gmail.com

Nola bururatu zitzaizuen izena? Nola lotzen dituzue poesia eta pobrezia?

Eñaut: denbora asko eman genuen izena jartzen. Behin etorri zitzaigun Pobresiak. Poesia pobreentzat, herri xumearentzat egina, guretzat, gure ingururako. Pobresiak.

Nolatan hasi zineten?

Eñaut: Aimar hasi zen poesia batzuk egiten, kanpora ikastera joandakoan. Batzuk eginda zeuzkan, eta esan genuen, “zergatik ez dugu poesia ateratzen disko batean?”, talde bat egin beharrean, poesia entzuteko moduan. Normalean irakurtzeko izaten baita. Entzuteko samurragoa da. Posia asko ez baita irakurtzen. Nik neuk, ez dut irakurtzen poesiarik. Nahi dituzu ideiak bota, jendeari esan, baina ez zara irteten kalera eta jendeari berba egin, ez? Egiten dituzu poema batzuk, eta disko batean, jendeak entzuten du. Burutazio bat izan da.

Emanaldiak-eta, nola etorri ziren?

Eñaut: guk ez genuen pentsatu emanaldiak egitea. Diskoa eta fanzinea geneuzkan. Oñatikoak gara, eta pentsatu genuen bertan zabaltzea, eta kito. Diskoa atera genuenean, aurkezpen batean azaldu genuen dena, eta gero poesia batzuk bota genituen, pixka bat luzatzeko. Ez geneukan prestatuta, baina horrela hasi ginen. Nik uste zuzenekoak ere irabazi egiten duela, jendearen harrera ikusita.

Nolako erreakzioa izaten du jendeak?

Eñaut: jendea pozik geratzen da, eta gainera, barre egiten dute. Nik uste jendea gustora geratzen dela; aspertuta baleude, joan egingo lirateke, eta han geratzen dira. Bada zerbait.

Poesia idazte hori, nondik etorri zaizu?

Aimar: bururatzen zaizkizu gauzak: hitz joko bat, ideia bat… Sorkuntza da. Gauza bat ikusi, errealitate bat, erlazionatu beste errealitate batekin, eta gauza bat sortu. Betidanik gauzak bururatu, ahaztu, etorri eta ahaztu. Behin esan nuen: hau dena idatzi egin behar dut. Egun batean, ohartu nintzen idazten ari nintzen hori ahal zela poesia izan, poesia forma eman ahal zitzaiola; eman nion poesia forma, hartu zuen, eta orain poesia da.

Nahiz eta inkontzienteki hasi, orain kontzienteki idazten duzu? Pertsonalki zer ematen dizu?

Aimar: sorkuntza orok bete egiten zaitu: musika egiten baduzu, pintatzen baduzu, baldin bazara gai zerbait egiteko. Ez dakit erlazionatua dagoen behar sozial edo psikologiko batzuekin. Ez dut irakurtzen poesia asko, baina zerbait gustatzen zaizuna irakurtzen baduzu, esaten duzu: “Nola ez zait niri bururatu?”. Zuk idaztean, beste batek esango du hori. Zu jartzen zara paper horretan.

Kultura soziala egiten duzue? Hala izendatu daiteke?

Aimar: ez dakit kultura soziala ahal den izendatu, definitu egin beharko genuke. Poesiaren barruan ere, hain ezberdina da kontua… Txikitatik guk ikusi duguna izan zen poesia konkretu bat, eta nik pentsatzen nuen zakarra zela poesia. Gero lagun batek eman zidan Eduardo Galeanoren liburu bat, eta hori zen poesia: gauzak era politean idatzita, baina errealitate sozial batekin harremana duen edukiarenkin. Zuk egiten duzu gauza batzuk jan, irakurri, eta gero kaka egiten duzu. Eta kaka hori da poesia, metaforikoki.

Eñaut: nik uste dut badaukala zer ikusia. Zuk esaten duzun gehiena da gizartearen kritika. Ez duzu egingo zuretzako bakarrik, jendeak ikusteko egiten duzu. Gizarte kritika egingo ez bagenu ez nintzen zurekin egongo. Ni motibatzen nauena hori da, gizarteari esatea ideia horiek denak.

Jan eta bota. Zer jan duzue kulturalki, erreferentzia aldetik?

Aimar: lehenengoa, ikastolako “lengua castellanakoa”, autore “castellanoak”. Niri erakutsi zidaten poesia zakarra zela. Gero Eduardo Galeanorekin deskubritu nuen poesia polita ahal zela izan. Elgoibarren badago Hanka Hutsik izeneko talde bat, eta hor Ainhoa Mendibilek poesia idazten du, euskaraz. Nik beti joera izan dut gazteleraz irakurtzeko, niri interesatzen zaizkidan edukiak gaztelaniaz aurkitu ditudalako. Eta inertzia batean sartzen zara hor. Ainhoarekin deskubritu nuen poesia euskaraz polita izan ahal zela, erakargarria. Eta gero ez dut beste askorik jan poesia: Bukowski. Orain eragin handiena hori izango da.

Inguruko kulturatik, gauza asko dauzkagu komunetik behera botatzeko?

Eñaut: nik uste gauza asko dauzkagula botatzeko. Asko ematen digute jaten, eta gehiena zabor jana izaten da.

Aimar: kultura gizartearekin harremanetan dago, eta gu bizi garen gizartean zapalkuntza asko daude: generoen artekoa, klaseen artekoa, estatu batena, nazionalitate ezberdinenak… Kultura horrekin guztiarekin erlazionatua dago, gizarte egitura batekin. Gaur egun gehien kontsumitzen den kultura guztiz koherentea da gizarte egitura horrekin, eta gauza asko esaten ditu, baina beste asko ez. Eta esaten ez dituen gauzak dira errealitate sozial baten inguruakoak. Inoiz ez dizu esango, adibidez, klase sozialak existitzen direla, interes kontrajarriak daudela, eta klase batzuek, kontzienteki, hainbat egitura dituztela beste klase batzuei errealitatea ez erakusteko. Gaur egun gehien kontsumitzen den kulturak errealiteatea ezkutatu egiten du.

Kontua da Euskal Herrian punkiak etorri zirela 80ko hamarkadan, eta beste mugimendu askori esker, punkiak biziraun izan du hemen. Beste leku batean, sortu ere ez ziren egingo. Horren eragina gaur arte iristen da, eta gu horren ondorio gara, beste gauza askoren ondorio garen moduan. Eta gure ondorioak beste batzuk izango dira.

Poesiak, arteak… zenbateraino alda dezakete hori guztia?

Aimar: ez dut uste poesiak mundua aldatuko duenik. Arteak mundua errepresentatu egiten du, gauza batzuetan izan daiteke babesa, edo ez. Gaur egun menperakuntza tresna moduan erabiltzen da: telebistan, zinean… Musika batek badu bere eragina, zuk letra batzuk entzun edo irakurrita hausnar dezakezu, baina hori baino gehiago behar da gizartea aldatzeko, eta izan behar da gauza bat oso kontzientea.

Azkenean letra batzuetan zuk ez duzu ezer azaltzen, esloganak dira, mezu bat dute. Jende asko dago punkien letrak entzunda pentsatzen duena mundua ezagutzen duela, eta iritzi oso zurrun bat daukana munduaren inguruan. Poesiak balio du kontziente bazara zer den, modu batera pentsatzen badizu, eta zuri balio badizu, baina ia dibertsio moduan.

Eñaut: arteak bakarrik ez du mugituko, baina testu batean ondo azaldutako gauza batek informazioa eman diezazuke. Arteak eramaten du hori gorenera, eta ahal zaitu hunkitu barrutik. Eta horrek mugimendu bat sortzen du. Testua bakarrik, nork irakurtzen du? Arteak hori sinplifikatu eta gerturatu egiten du jendearengana.

Adibidez, emanaldietan, sumatu duzue jendeari eragin diola?

Eñaut: bai. Horregatik, guk egiten dugunak ona dauka testua daukala, eta gauzak ondo esanda esaten direla.

Aimar: jendea gustora geratzen da, gu ere bai, ondo pasatzen dugu, eta hori oso samurra da. Baina tematika sozialaz ari bagara, hori ez da nahikoa, eta hemen jende asko dago beren bizitza sakrifikatzen dabilena, muturreko maila batean, egoera politiko edo sozial konkretu bategaitik. Jende asko dago egunero bere denbora sakrifikatzen, asanbladatan, errealitate sozial bat aldatzeko mundu hobe baten bidean. Horrekin alderatuta, halako gauzak egitea da burgesaren gauerdiko eztula. Edo ahuntzaren gauerdiko eztula.

Errealitatea aldatzeko gogo hori badago, beraz.

Aimar: maila batean dago, ahal zen egon gehiago, edo gutxiago, eta hori ere aldatzen da. Gizartea aldatzeko grina daukatenen artean ere, maila ezberdinak daude: batzuek kontzientzia gehiago dute, edo lan gehiago egingo dute, eta beste batzuek gutxiago. Herritik herrira ere, ezberdintasunak ikusten dira. Nik uste dut, adibidez, Euskal Herrian bizi dugun egoera politikoagatik, tematika soziala ere gehiago sartu dela beste leku askotan baino: izan generoaren ingurukoa, talde feministen borroka, edo borroka sozialak, klase borrokarekin erlazio gehiago daukatenak, edo talde ekologistak. Orain, krisiagatik, Espainiako Estatuan agian gai sozialek gora egin dute. Ez dakit egoera zein den zehazki, niri inpresio hori ematen dit.

Langilearen miseria ez da burgesaren gauerdiko eztula?

Aimar: beti pentsatu izan dut musika talde bat izan banu gustatuko litzaidakeela Ahuntzaren Gauerdiko Eztula deitzea. Gero bururatu zitzaidan, burgesaren gauerdiko eztula. Zergatik burgesa? Hitza bera asko gustatzen zait. Agian ez delako hainbeste erabiltzen, eta hainbeste baldintzatzen digulako errealitatea, gizartea bera. Burgesia gustatu egiten zait, baina burgesia ez zait gustatzen. Orduan, burgesaren gauerdiko eztula asmatu nuen, bakarrik bi horiek gustatzen zitzaizkidalako. Hitz jokoa eginez, ahuntzaren gauerdiko eztulak zelan nahi duen esan “hori ez da huskeria”, burgesaren gauerdiko eztula ere ez da huskeria. Langilearen miseria ez da huskeria, burgesiagatik.