Futboletik argia (Iñaki Segurola)

Futbola, futboleroak eta futbol mundua gustuko ez edo gorroto dugunok badugu hizkuntzaren inguruan behintzat zentsuzko zerbait esaten duenik.

Futboletik argia

Iñaki Segurola

Aspaldi honetan hizkuntzen gizarteko gorabeheren gainean argirik hoberena futbolaren mundutik etorri zaigula esango nuke nik. Gure moduko axkar-ustekoek gizakaxkar edo gizakoxkortzat hartu izan dugu maiz futboleko jende hori, baina aitortu beharra dago haietako batzuk bederen gai direla futbolaz kanpoko gauzen gainean gu baino askozaz garbikiago eta egokiago jarduteko. Adibide aski ezagun batzuk dakartzat lekuko.

(1) “EZ! ‘BERDIN DA’ EZ!” Raül Agnék esana, Gironako entrenatzailea zela. Aragoiko katalana da Agné, nolazpait esateko, eta Mekinentzan jaioa. Katalanez egindako galderari katalanez erantzuten ari zela, Oskako hirian, kazetari elebakar, belarrimotz edo bihotzustelek galdegin diote kastillanoz egiteko faborez, berdin dela eta kontua elkar ulertzea dela, eta orduan Agnék: “no lo entiendo esto… ¡no!, ¡’da igual’ no!, ¡’da igual’ no!… con el rollo… ¡no hay rueda de prensa!”. Eta jaiki eta martxa etxera. Ez dago garbiago hitzegiterik eta egiterik. Arrazoiak eskatzen dizkigute hizkuntza boteretsu edo erosora ez makurtzea esplikatzeko, hizkuntza eraginkorrenean ez etsitzeko, ustezko elkar-ulertze unibertsala zailtzeko. Arrazoi bakarra dago, eta oso astun edo pisuzkoa da: ez da berdin.

(2) “ZER DUK HIK?” Eibarko entrenatzaile Gaizka Garitanoren afera Almerian. Denek dakitena. “¿Pasa algo? ¿Pasa algo, o qué? ¿Pasa algo?” Ulertzen ez den hizkuntza (ahula) belarriz eta barnez ezin jasan eta purrustaka ari denari galdetu behar zaio: “zer duk hik?” edo “ze (ostia) gertatzen zaik?” Esango bagenu bezala: ahularen hitza ezin jasan baldin baduk, higan baduk okerren bat; oker zabaldua, oker ia normaltzakoa, baina okerra.

(3) “HAU ERRESPETU FALTA DA, JAUNAK!” Almeriako prentsaburu Juan José Morenok esana edo botea da, Garitanoren aferaren barruan, kazetari purrustagileei agiraka eginez. Ahularen libertate hitzezkoa urratu nahi lukeenarena da errespetu falta, eta ez, boteretik esaten den moduan, elkar-ulertze erraz edo merkea ustez zailtzen duenarena. Hau errespetu falta da; errespetu falta hau da.

(4) “HIZKUNTZA BAT DELAKO.” Josep Guardiola i Sala, entrenatzaile Munichen. Almeriako gorabeheren ondotik egindako adierazpenak, katalanetik itzuliak: “Lehentxoago edo gerotxoago lortuko dugu denek ulertzea munduan diren mila hizkuntzetan hitzegin daitekeela, eta katalana horietako bat da. Ez hizkuntza koofiziala delako; hitzegiten da hizkuntza bat delako, eta edozeinek hitzegin dezakeen hizkuntza da. Eta ulertzen ez bada, itzulpena egiten da. Ez dago arazorik”. Ez ‘eskubide bat delako’, ‘nazio bat garelako’, ‘garapen pertsonalarentzat ona delako’ edo auskalo zergatik edo zertarako. Ez: munduko edozein hizkuntzak eskatu bezala egiten du hitzegina izatea. “Eta ulertzen ez bada, itzulpena egiten da”: hortxe daukazue, itzultzaile jaun-andreok, zuen ofizioaren funtsa ezin garbikiago adierazia.

Mundua alde erantzira jantzia bezala. Egundo ez bezalako argia dator gugana futboletik, eta orain falta dena da, ordain moduan, ikusirik nola laguntzen zaigun futbolaren mundutik gure espirituko anabasa bere onera eta xuhurrera ekartzen, ordain moduan, beraz, faltako litzatekeena da gure moduko jendea izatea, nolazpait esateko eta adibidetxo bat besterik ez aitatzeagarik, ortzai[1] zergatik galarazten duten sekula ulertu ez dugun jende-modua izatea futbolaren izena daukan putetxe megamilioitsua bere onera, bere senera eta bere xuhurrera bihurtzen lagunduko lukeena. Alde erantzira jantzita, har lezake munduak ondu bat.

[1] Hola esaten diogu edo genion “jokoz kanpo” delakoari, ingelesezko off side euskarara egokiturik. Jakineko hitz-jokotxoa zuen berekin: “Ortzai? Nun eongoepa zai? Ortxe eon ber ba zai!”